Nesne yönelimli programlamada çok önemli bir yere sahiptir SRP. Fakat bizim ülkemizde çok kullanılan bir yöntem olmamakla beraber, bu sebeple birçok yazılım geliştirme aşamalarında sıkıntılar yaşanmakta, kodların anlaşılamaması sebebiyle gereksiz zaman kayıpları yaşanmaktadır.
SRP’nin ne olduğu, nerelerde ve nasıl kullanıldığını soru cevap yöntemiyle hızlı, detaylı ve anlaşılır bir şekilde inceleyelim.
SRP nedir?
Single Responsibility Principle (SRP), oluşturulan sınıflar, methodlar, paketler(namespaceler), kütüphanelerin belirli bir temel çerçevesinde standartlaştırılıp düzenli hale getirilmesi, bu seayede de hem kodun çalışmasının hem de okunmasının rahatlamasını sağlamaktır.
SRP’nin temel mantığı nedir?
SRP’nin temelinde, bir sınıfın, bir methodun, bir alanın (namespace, package..), bir kütüphanenin yapması gereken tek bir işlem vardır. Bu prensip çerçevesinde yapılar oluşturulur.
Bir methodun tek işlem yapması anlaşılır fakat sınıfın tek işlem yapması ne demektir?
Bir sınıfın tek bir işlem yapması, o sınıfın belirlenen yapısının dışınıa çıkmaması. Örneğin Mail sınıfımız sadece mail gönderme işlemini gerçekleştirsin. İçerisinde Türkçe karakterleri İngilizce’ye çevirme işlemi yapılması gerekiyorsa bu işlemi Mail sınıfında değil, bu bir string işlemi olduğu için string işlemlerinin yapıldığı sınıfımızda gerçekleşmesi gerekmektedir. Bu asyede Mail sınıfında sadece mail gönderme ve mail alma işlemleri yapılacak, aralarda yapılan farklı işlemler, o işlemlere özgü sınıflardan alınacaktır. Bu sayede bir sınıfın sadece bir konu üzerine çalışması sağlanmakta ve SRP’ye uymaktadır.
Hangi projelerde SRP kullanılmalıdır?
Küçük ya da büyük çaplı olması farketmeksizin bütün projelerde SRP’nin kullanılması tavsiye edilmektedir. Ne kadar küçük çaplı olursa olsun kimi sınıflarda binlerce satır kod yazılmakta, bu kodların bir bölümünün başka sınıflarda yeniden yazılma gereksinimi duyulmaktadır. Bir nevi kod kirliliği oluşmaktadır ki bunu birçoğumuz projelerimizde yaşamışızdır. Bunun önüne geçmek, hem yazılmış bir kodu tekrar yazmamak hem de bir standart olması açısından bu prensibin benimsenmesi bütün projelerde avantaj sağlamaktadır.
Sık kullanılan bir örnek
N Katmanlı mimari bu prensip için çok güzel bir örnek olarak düşünülebilir. Her katmanın birbirinden farklı işlemleri bulunmaktadır ve bu katmanlar kendi sorumlulukları dışına çıkmazlar. Örneğin Data Access katmanında çekilen veriler, Business katmanında işlenip, Servis katmanında yayınlanıp, Sunum katmanında yayınlanmaktakta olduğunu düşünelim. Data Access sadece veri çekme işleminden, Business sadece çekilen verilerin işlenmesi, istenen hale getirilmesi işleminden, Servis sadece işlenen verilerin yayınlanması işleminden, Sunum ise sadece servisten alınan verilerin arayüzler aracılığıyla son kullanıcıya ulaştırılması işlemini sağlamaktadır. Hiçbir katman diğer katmanın işine karışmamakta, benzer işleri yapma çabası gütmemektedir.
Bir örnek üzerinde inceleyelim.
Örneğimizde bir alışveriş sitesinin basit bir sınıf diagramını incelemekteyiz. Buradaki yapılan sınıfları ve işlemleri inceleyelim.
SifreIslem : Kullanıcı şifresinin veritabanından alınması ve şifrenin değişmesi işlemlerini gerçekleştirir.
KullaniciIslem : Sisteme giriş yapma ve kullanıcı bilgilerini düzenleme işlemlerini gerçkekleştirir.
YoneticiIslem : Kullanıcı onaylama ve silme işlemlerini gerçekleştirri.
UrunIslem : Ürün oluşturma, düzenleme, silme ve listeleme işlemlerini gerçekleştirir.
SepetIslem : Sepete ürün ekleme, silme, düzenleme ve sepeti boşaltma işlemlerini gerçekleştirir.
SatisIslem : Ürünün satış işlemini gerçekleştirir.
BankaIslem : Bankadan çekim yapma işlemini gerçekleştirir.
Bu sınıfları detaylı inceleyelim.
1. KullaniciIslem.Giris() : bu method, kullanıcının sisteme girişini sağlamaktadır. Method içinde kullanıcı şifresinin veritabanından sorgulanma işlemi yer almaktadır. Bu işlem bu sınıfın işlemi olmadığı için SifreIslem.Getir_KullanicininSifresi() methodu çağırılmaktadır.
2. SatisIslem.Sat_Urun() : bu method, kulalnıcının sepetindeki ürünlerin satışını gerçekleştirmektedir. Hem sepetten ürün alma hem de bankadan çekim yapma işlemleri gerçekleşmektedir. Bu işlemlerden sepetle ilgili işlemler için (ürünlerin alınması) SepetIslem.Getir_Sepet() methodu, bankadan kredi kartından çekim yapımlası için BankaIslem.CekimYap() methodu çağırılmakta, SatisIslem sınıfında sadece satış işlemlerinin yapılması sağlanmaktadır.
Bu işlemler yapıldığında kodun anlaşılması ve okunmasında büyük kolaylık sağlanmaktadır. Her ne kadar ülkemizdeki bazı yazılımlarda bu tür yapılar zaman kaybı gibi görünse de yazılımın geliştirme aşamasında büyük zaman kazançları sağlamaktadır.
Veysel Uğur KIZMAZ